- ЦЫППУРСЫ БÆРÆГБОН
-
Цыппурс зæронд нымадæй бæрæг кодтой, Ног азмæ ма-иу къуыри куы баззад, уæд. Ирон адæмы фыдæлтæ Цыппурс нымадтой Ног азы размæ уд сыгъдæггæнæн къуырийыл, дардтой мархо (кæс Цыппурс, ЦЫППУРС).Бæрæгбоны-иу бинонты хистæртæ сывæллæтты кувæндæттæм акодтой, ноггуырд лæппуты тыххæй сæрмагондæй арæзтой куывдтæ.Цыппурсы-иу хур куы аныгуылд, уæд-иу алы хæдзар дæр йæ цуры скодта арт. Иæ арт кæмæн хуыздæр у, кæмæн стырдæр у, уый – амондджындæр. Хистæрæй, кæстæрæй-иу арты алыварс æрæмбырд сты. Фæсивæд кафыдысты, зарыдысты, сывæллæттæ арты сæрты гæппытæ кодтой. Хистæртæ-иу куывтой: «Нæ фыдбылызтæ арты басудзæнт, нæ фыдбылызтæ фесæфæнт».Алы бинонты дæр фæндыд, цæмæй сæм Цыппурсы, «хорз къах» кæмæн ис, ахæм адæймаг æрбацæуа. Уæд цыма æнæхъæн аз амондджын, зæрдæрухс, æнæмаст, æнæфыдбылыз уыдзысты, цыма æнæхъæн аз дæр уыцы æрбацыдæй аразгæ у, афтæ сæм каст.Бæрæгбоны ницæуыл ауæрстой, фынгыл цыдæриддæр хæрд, нозтæй æрæвæрæн уыди, уыдон-иу æрæвæрдтой: æртæ æртæдзыхоны, арахъ, бæгæны... Бинонты хистæр-иу скуывта, цæмæй æнæхъæн аз хор æмæ фосæфсæст уой, афæдз сыл æнæмаст, æнæфыдбылызæй ацæуæ Скуывта-иу Цыппурсмæ, ды Нарты дуаг дæ æмæ нæ дæ хорзæх уæд, баххуыс нын кæн, зæгъгæ.Бинонтæй «хуыздæр къах» кæмæн уыд, уый-иу скъæттыл æрзылд æмæ-иу фосæн холлаг радта. Йæ фæстæ-иу бинонты хистæр бацыд æмæ-иу сæ фосы Фæлвæрайыл, Тутыр æмæ иннæ зæдтыл бафæдзæхста, æнæфыдбылыз куыд уой, бирæгъты амæттаг куыд никæд фæуой, сæ нымæц фылдæрæй-фылдæр куыд кæнæКуы-иу æрбарухс, уæд та-иу бинонтæ сæ хæдзары цур ног арт скодтой, æмæ сыхæгтæ, хъæубæстæ кæрæдзимæ арфæтæм цыдысты. Бæрæгбоны кусын не ‘мбæлд.Цыппурсы бæрæгбон у, цард та ногæй кæй базмæлыд, уый æвдисæн. Хур зæхмæ фæхæстæгдæр, цард йæ иугæндзон цыдæй размæ цæуы.Мах рæстæджы дæр Цыппурсы бæрæгбон бирæтæ кæнынц.кæс ИРОН ÆГЪДÆУТТÆ
Словарь по этнографии и мифологии осетин. 2014.